Christophe van Vaerenbergh

‘De maatregelen maken nu echt het verschil tussen faillissement of niet’

De Sound Vision van Christophe van Vaerenbergh

Sound Vision by SoundAware2020 is een bewogen jaar voor iedereen, ongeacht leeftijd, waar je woont en in welke sector je werkt. Maar van alle sectoren is de cultuur misschien wel het hardst geraakt. Waar sceptici het hebben over ‘die paar optredens en festivals’ die zijn gecancelled, gaat het wereldwijd om miljoenen artiesten, acteurs, muzikanten, productiemensen en personeel dat al maanden thuis zit zonder werk en inkomen. Tijd voor een update met mensen uit de sector. We trappen deze serie interviews af met Christophe Van Vaerenbergh, directeur van PlayRight. 

Tekst Kylie Fletcher

Naburige rechten

PlayRight is de vennootschap die instaat voor het collectieve beheer van de naburige rechten van uitvoerende kunstenaars in België. De organisatie is een zogeheten CMO - Collective Management Organization. Net zoals Sena in Nederland, komt PlayRight op voor de (naburige) rechten van artiesten (acteurs en muzikanten). De CMO zorgt dat royalties bij de juiste personen terecht komen en belangen behartigd worden. Zoals Christophe van Vaerenbergh uitlegt: PlayRight is eigenlijk ‘het kleine broertje van auteursrecht’.

De organisatie heeft zo’n 16.000 aangesloten leden, waarvan 10.000 Belgen en de overige 6.000 buitenlanders. Op jaarbasis haalt PlayRight tussen de 16 en 18 miljoen euro aan rechten op voor rechthebbenden en keert deze uit. Via overeenkomsten zijn ze gebonden aan zogeheten ‘zusterorganisaties’ buiten België (waaronder Sena in Nederland), omdat het repertoire van de buitenlandse artiesten ook in België wordt uitgezonden, gedownload, verkocht en ten gehore gebracht (en uiteraard ook andersom). Het is een coöperatieve organisatie, in het bestuur zitten dan ook alleen artiesten, net zoals ook alleen artiesten zich (gratis) kunnen aansluiten bij de organisatie. Opkomen voor het naburige recht van artiesten doet PlayRight door het innen van vergoedingen van naburige rechten van makers en het beheren en uitkeren van deze vergoedingen. Voor PlayRight zijn er 3 manieren waarop er vergoedingen voor naburige rechten ontvangen, beheert en uitgedeeld worden: via Billijke vergoeding, Privé kopie (thuiskopieheffing) en vergoeding via het Leenrecht.

Billijke vergoeding

De billijke vergoeding is een verplichte licentie die betaald moet worden wanneer opgenomen muziek wordt afgespeeld op een publiek toegankelijke plaats. Het is dus een vergoeding voor het publiek, commercieel gebruik van muziek van uitvoerende kunstenaars en producenten ervan. Deze vergoedingen zijn een compensatie zodat je als muzikant mee kunt genieten van het economisch succes van een opname waartoe je een wezenlijke bijdrage leverde. De licentie wordt onder andere betaald door de omroepen (radiostations), winkeleigenaren, supermarkten, fitnesszalen, kappers, de horeca, discotheken en eventorganisaties. Kortom elke ‘zaal’ waar je muziek kunt horen. Jaarlijks haalt PlayRight hiermee zo’n 10-11 miljoen euro op aan vergoedingen voor rechthebbenden.

Thuiskopieheffing (of Privé kopie)

Laatst een telefoon gekocht en op de bon een bedrag zien staan voor ‘thuiskopieheffing’? Dit bedrag gaat ook over naburig recht. Onze wetten staan toe dat muziek en film gekopieerd mogen worden op verschillende apparaten (zoals cd’s, tablets, usb sticks, externe harde schijven en smartphones), zonder expliciete toestemming vooraf van de makers en uitvoerenden, op voorwaarde dat het gebruik alleen voor privé doeleinden is. Daarom betaal je als consument een klein bedrag, binnen de aankoopprijs, aan deze ‘privé kopie heffing’.

Vergoeding Leenrecht

Er bestaat ook een vergoeding voor het leenrecht en eigenlijk werkt dit hetzelfde als die van de privé kopie. Bibliotheken lenen werk uit, daarom storten ze een vergoeding voor de rechthebbenden van het audiovisuele werk dat zij uitlenen. Daarnaast werkt PlayRight er aan deze vergoedingen uit te breiden, door online platforms bijvoorbeeld aan te moedigen artiesten te belonen voor hun werk dat online verschijnt. Denk hierbij aan de verschillende streamingdiensten waarin veel muziek ten gehore wordt gebracht.

Dienstverlening PlayRight nog relevanter door corona

Dat 2020 een bijzonder slecht jaar is voor deze sector, kan ook Christophe beamen. ‘Ons werk is al een zeer complexe aangelegenheid. Met 16 duizend leden en een heel groot aantal opnames die over de Belgische radiozenders worden uitgezonden, televisiezenders, downloads en de rest, werken wij op enorme schaal. Big data is voor ons een dagelijkse realiteit. Daar proberen we ook mee om te gaan en het hoofd aan te bieden. Er zijn al veel eisen en stakeholders in dat verband, het is ingewikkeld om te komen tot een objectieve, correcte, efficiënte en zo snel mogelijke verdeling. Dat is de eeuwige uitdaging.’

‘Wij opereren in een kader dat heel erg gedomineerd wordt door toezicht van de overheid. Er is een toezichtsorgaan dat ons vergunt heeft om deze activiteit uit te oefenen, maar die ons ook bepaalde regels oplegt om snel, correct en efficiënt te verdelen. En toegang hebben tot alle relevante informatie die ons ook toelaat om die correcte verdeling te organiseren is voor ons van cruciaal belang. Niet enkel qua geloofwaardigheid, maar ook qua service, dienstverlening naar onze leden. Zeker vandaag. Wij beleven deze pandemie, deze corona crisis op een hele rauwe manier. Onze artiesten, vooral muzikanten, worden tweemaal getroffen. Zij kunnen niet optreden vandaag, releases van nieuwe albums worden uitgesteld, festivalzomer 2020 is volledig verloren gegaan.’

‘We waren de eerste sector om te sluiten en zullen ook als laatste weer open gaan’

‘Ik heb signalen vanuit de sector dat dat ook in 2021 niet zal gebeuren. Ondertussen wordt er enorm veel gebufferd. Er zijn maar zoveel data in een agenda, en je kunt niet 36 concerten of festivals, releases en optredens op eenzelfde datum plannen. Dus alles wordt naar achter geschoven. We waren de eerste sector om te sluiten en zullen ook de laatste zijn om terug open te gaan. In dat verband is dan ook het verdelen van de rechten die wij geïnd hebben, voor onze artiesten zeer belangrijk. En onderdeel van hun overleven. Dat mag je echt wel zo noemen. Overleven. En de verhalen die ik op dagelijkse basis hoor, zijn echt wel schrijnend. Het is nu nog relevanter door corona. Het helpen van artiesten zit echt in ons hart, de kern van wat wij doen.’

PlayRight Noodfonds

Om artiesten te helpen ‘overleven’ in dit crisisjaar, heeft PlayRight een tweetal dingen anders gedaan dan voorgaande jaren. Christophe: ‘Om onze leden en artiesten te helpen, hebben wij in essentie twee dingen gedaan. Als eerste hebben wij de verdelingen vervroegd en naar voren geschoven. Dat was heel belangrijk. Wij hebben binnen PlayRight ook een noodfonds gecreëerd voor onze leden. Wij hebben een socio-culturele, educatieve werking, waar we een aparte fondswerving voor hebben. Wat we daar hebben gedaan, is voor artiesten bepaalde sommen ter beschikking gesteld, onder voorwaarden, uiteraard. In elk geval voor die artiesten die geen enkele vorm van tegemoetkoming of hulp van de overheid konden rekenen. Geen werkloosheidsvergoeding of overbruggingskrediet, niets. Zero. Het gaat hier vooral om beginnende, jonge, artiesten, soms zelfs met kinderen. Vrij dramatische situaties eigenlijk. Volgens de meest recente cijfers die ik heb gezien, gaat het om ongeveer 150 artiesten die op maandbasis, sinds maart, rekenen op onze bescheiden tegemoetkoming. Voor hen betekent het letterlijk dat het een groot verschil maakt tussen eten op tafel kunnen zetten in de laatste weken van de maand of niet. Ik ken artiesten die hun instrumenten hebben moeten verkopen. Anderen die hun huis te koop hebben moeten zetten. Het is schrijnend.’

‘Ik ken artiesten die hun instrumenten hebben moeten verkopen’

‘Daarom is er een derde initiatief dat we hebben opgezet, samen met Sabam (Belgische Buma/Stemra) en twee belangenverenigingen. Het is een fonds voor Belgische muziek, een herlancering fonds, zeer specifiek, planmatig gaan werken rondom het terug opstarten van de Belgische muzieksector. Waar wij ook kijken naar het bedrijfsleven bijvoorbeeld en gewone burgers om donaties te geven. We zijn nu vollop bezig met de eerst projectenoproep die we gelanceerd hebben. Er zijn al meer dan 600 aanvragen binnengekomen, toch wel voor een totaalbedrag van 3 miljoen euro. Er is nu een enorme financieringsnood in de muzieksector voor doorstart projecten. Volgens de meest recente cijfers, hebben wij wat betreft de billijke vergoeding een inkomstenterugval van 1,5 miljoen euro op een totale inning van zo’n 10 miljoen euro. Dat is dus substantieel. Ik reken voor dit jaar, 2020, op een terugval van inkomsten van zo’n 10 a 15%. De algemene verwachting hierin, in België, dat de huidige lockdown maatregelen zullen verlengd worden, tot en met zeker 31 december en wellicht zelfs half januari. Dus de horeca? Forget it. Daar zitten we met een hele belangrijke terugval.’

‘Willen we dezelfde cijfers realiseren als in 2018, moeten we nog wachten tot 2023’

‘De voornaamste terugval is geweest in wat wij de tijdelijke activiteiten noemen. Festivals, concerten, optredens, fuiven. Zalen die een jaartarief betalen, feestzalen. Dus daar zitten we echt wel met een dramatische achteruitgang. Vorig jaar hebben we daar ongeveer 1 miljoen euro geïnd. Dit jaar zitten we maar aan 160.000 euro. Dat zijn ronduit dramatische cijfers. Andere sectoren zijn min of meer redelijk stabiel gebleven, maar ook daar merken we toch wel degelijk een terugval. En de grote vrees die wij hebben is dat er in 2021 en ook in 2022, wanneer heel wat ondersteuningsmaatregelen van de overheid zullen wegvallen, maatregelen die nu het verschil uitmaken tussen leven en dood, faillissement of niet. Als er straks geen sterke doorstart is, gaan er uitgesteld nog veel meer failliesementen vallen. Mijn verwachting is dat, als we dezelfde cijfers willen realiseren zoals in 2018/2019, dat we al op een horizon zitten van de tweede helft van 2022, of zelfs pas in 2023.’

Onderwaardering voor de cultuursector vanuit Belgische overheid

‘De situatie is natuurlijk in elk land anders, maar voor cultuur ondernemers in België zijn de maatregelen vanuit de overheid niet genoeg. Misschien op de korte termijn, maar lange termijn zeker niet. Het is dramatisch. De onderwaardering is manifest. Als ik zie wat Duitsland bijvoorbeeld doet en gedaan heeft tijdens de eerste lockdown, dat is magnifiek. Maar hier in België… let’s not go there. Er zijn verschillende aspecten die meespelen hierin, maar het heeft vooral te maken met onze ingewikkelde staatsstructuur. Dit maakt dat er verschillende mensen en instanties verantwoordelijk zijn voor cultuur. Je hebt iemand voor de Vlaamse cultuur en voor het Franstalige en daarnaast hebben we ook nog een stukje Duitse cultuur in het oosten. Het grote probleem is dat een deel van de materie, voor wat betreft sociale zekerheid en fiscaliteit, nog altijd federaal georganiseerd is. Dus bepaalde maatregelen haken op elkaar in, zijn complementair, of juist niet. En dat maakt dat je tot geen centraal en coherent beleid inzake cultuur kunt komen in ons land.’

‘Over het algemeen merken wij ook dat de fondsen die worden vrijgemaakt, vooral bestemd zijn voor gevestigde instellingen en cultuurhuizen. Vooral bestemd zijn voor wat wij noemen, ‘bakstenen’. Terwijl zeer veel van onze artiesten, zeker muzikanten en acteurs, ook de technici die hen ondersteunen, freelancers zijn. Op een zelfstandige basis werken en dus niet in loondienst zijn. En het is daar vooral dat de grote drama’s aan het gebeuren zijn. Omdat we merken dat voor die hele specifieke doelgroep geen adequaat beleid wordt gevoerd. En dat wij ook zoiets hebben van, we hebben de gegevens van die mensen. Wij weten ze te vinden, wij hebben hun rekeningnummers. Wij staan ermee in dagelijks contact. Overheidsadministraties komen naar niet ons toe ‘hier heb je een zak geld, wij willen dat dit naar rechthebbenden, de mensen in nood, gaat’. Ja, wij kennen die. Kom dan naar ons toe. Wij kunnen garanderen dat wij die administratie voor onze rekening nemen. ‘ja, nee, we willen dat zelf doen, want we moeten verantwoording afleggen...’ is dan het antwoord van de overheid. Het is jammer. Er is heel weinig ruimte voor verandering. Ik begrijp het gewoon niet zo goed.’

Buzzwords 2021

‘Buzzwords voor de komende tijd: AI, datamining blijft heel belangrijk voor ons, webcrawling om casting te verrijken. Wie heeft welke opname gespeeld? Dat wij die informatie kunnen inwinnen via publieke bronnen, op een geautomatiseerde manier, blijft voor ons zeer interessant. Het grote documentatie probleem waarmee wij vandaag worstelen is soundtracks. Muziek in audiovisueel. Wanneer er snippets of kleine geluidsfragmenten worden gebruikt in film en tv, daarvoor kunnen wij ook innen. Het is zo dat wanneer wij verdelen voor een audiovisuele opname, dat een bepaald deel van de waarde die samenhangt met die audiovisuele opname, gereserveerd wordt voor muzikanten en voor soundtrack. Maar het zijn hele moeilijke cue sheets, de overzichten van de muziek die gebruikt wordt in de audiovisuele opname, die zijn heel moeilijk te pakken te krijgen voor ons. Ook dit is niet genormaliseerd, gestandaardiseerd. Daar is zeker dus nog ruimte voor verbetering.’

Toekomstperspectief

‘De recente berichtgeving rond vaccinatie stemt mij hoopvol. Events zullen dus weer kunnen plaatsvinden. Maar onvermijdelijk krijg je nog naweeën en die moeten worden gemanaged. Dat is onvermijdelijk. Dus die terugval in inkomsten gaat hopelijk beperkt blijven. Maar ik denk voor 2021, we hebben het budget net opgemaakt, houden we er effectief rekening mee dat er een terugval in kosten staat te gebeuren. Je kunt natuurlijk besparen in kosten, maar als je alle olie uit de motor haalt, gaat die ook vastlopen. It only goes so far. Je hebt bepaalde vaste kosten die we moeten blijven hanteren om de boel draaiende te houden, ongeacht de inkomsten. Wat we wel gaan doen, is dat we gaan investeren in ons IT-platform ‘Rider’. Dit cruciale stukje software is een cloud based oplossing waardoor onze medewerkers nu gelukkig zonder problemen thuis kunnen doorwerken. Maar hier zit wel ruimte voor verbetering. Daarom hebben wij recent besloten daar substantieel in te investeren. We weten dat we op Europees gebied een voorsprong hebben nu, maar wij willen niet vallen in de val van de remmende voorsprong. Zodat wij qua dienstverlening, efficiëntie, snelheid en correctheid aan de kop van het peloton kunnen blijven in Europa. Wij willen blijven ontwikkelen, overal ter wereld. Overal waar onze artiesten zijn, waar er voor hen ‘geld’ te rapen valt, daar willen wij ook zijn.’

‘Zelfs na 10 jaar bij PlayRight, amuseer ik mij. Er is uitdaging, of meer dan genoeg uitdagingen! Focus zal nu in de komende jaren meer en meer op het audiovisuele verhaal komen te liggen in België. Alles wat te maken heeft met kabelrechten en directe injectie zijn nog steeds heel belangrijk. Maar, de grootste inspanning die we nu zullen moeten leveren, zowel juridisch, als op economisch gebied, is alles wat met de digitale exploitatie van onze rechten te maken heeft. Streaming, Cloud Services bijvoorbeeld. Er is een Europese richtlijn - Digital Single Market Directive - die ook in Nederland en alle andere Europese landen voor juni 2021 in de wetgeving moet worden omgezet. En die voorziet in een vergoedingsmodel voor auteurs en muzikanten, wanneer hun repertoire gestreamd wordt, over bijvoorbeeld Netflix of Spotify. Vandaag innen wij nog nul euro vanuit deze diensten. Niets. Daarom moeten er nu zoveel afspraken gemaakt worden, om dat wel voor elkaar te krijgen. Een formidabele uitdaging!’

‘Vandaag innen wij nog nul euro van Netflix. Niets.’

‘Netflix heeft nu tijdens de lockdown alleen al 16 miljoen abonnees erbij gewonnen. En er is zeker ook Belgisch repertoire te horen en zien op Belgische Netflix. Maar daarvan gaat nul euro naar de mensen die hebben meegewerkt aan de soundtracks. Dat terwijl ik denk dat ze toch echt wel een bijdrage leveren, en hebben geleverd aan de economische waarde van de serie, maar dat wordt vooralsnog niet gehonoreerd. Dat is dus een zwaar gevecht dat wij zullen moeten aangaan zowel met de exploitanten, als met de producten van de series. Die vaak alles voor zichzelf willen houden. En dat gaat een fundamentele impact hebben op onze inkomsten voor de volgende 10 jaar. Consumptie van ons repertoire is volledig gedevalueerd de afgelopen jaren. Lineaire tv kijken we niet meer. Alles is ‘on demand’. Alles is anders en helaas is het juridisch kader voor rechten hier niet in meegegaan en dat merken we in onze omzet en in de appreciatie. Ik heb artiesten die zeggen, ‘ik heb 1 miljoen streams op Spotify, en ik krijg maar zo weinig uitgekeerd’. Dat kan natuurlijk niet meer. Er is iets fundamenteel fout hierin. En gelukkig zijn we nu ergens weg geëvolueerd qua perceptie van de begindagen van het internet, van ‘vrijheid, blijheid’ en ‘alles is gratis’. Ook het publiek gaat hier gelukkig in mee, de consument aanvaardt het niet meer. Je zult altijd de diehard piraten hebben, die het nooit zullen leren en niet willen betalen. Maar voor het grote publiek is het niet meer dan normaal dat je betaalt voor een dienst en kunst, ook online. Dat een hele keten investeert in het maken van een muzikaal of audiovisueel werk. Dat een artiest, die hard heeft meegewerkt aan het succesvol maken van iets, zelf niet mee zou mogen genieten van dat succes. Dat slaat toch nergens op? Je vraagt je dus af, is de lage prijs van een streamingdienst gerechtvaardigd - als niet alle makers eerlijk vergoed worden?’, aldus Christophe.


Christophe Van Vaerenbergh & PlayRight

Christophe Van Vaerenbergh is sinds 2010 directeur van PlayRight, de organisatie die zich inzet voor de naburige rechten van artiesten in België. Op LinkedIn is hij erg actief en deelt regelmatig interessant nieuws uit de sector. Christophe volgen kan via deze link.

Benieuwd naar de inzet van PlayRight of overweeg je lid te worden en in aanmerking komen voor een vergoeding in België? Christophe: ‘Aansluiten bij PlayRight is gratis. We houden wel een beheerskosten in. ‘Je schrikt als je merkt dat er artiesten zijn die zich niet aansluiten, of zich niet willen aansluiten. Wij hebben hier helaas 100.000 euro liggen van artiesten waar we geen contactgegevens van hebben. Wij sporen ze aan, dat te communiceren, daar worden wij dan op aangesproken door de toezichthouder. Maar ja, wij krijgen geen toegang tot het rijksregister. Het is bijzonder. Voor elke euro die wij uitkeren mogen wij maximaal 15% inhouden om onze beheerskosten af te dichten. Het is niet de bedoeling dat wij winst maken.’ Doordat PlayRight geen winstoogmerk heeft, weet je zeker dat alle vergoedingen op de juiste plek terecht komen. Denk jij inkomen uit naburig recht mis te lopen in België? Er zijn strenge regels om je aan te melden, maar concreet maar twee harde voorwaarden: je moet ‘uitvoerend kunstenaar’ zijn en je artistieke prestatie moet ‘opgenomen’ worden. Kijk voor meer informatie hier: https://playright.be/lid-worden/.


Meer ‘Sound Visions’ lezen? Kijk hier​ voor andere interviews in deze serie.

Down

If you need more info or if you’re interested in this service for your country and/or organization, use our contact details below or contact form to reach us.

Name *
Telephone *
E-mail address *
Your message *
Down

We are almost there...Please tell us who you are and what you are looking for, so we can help you in the best way possible!

Name *
Company name
Telephone *
Email address *
Choose demo *
Your request